Bệnh do Mycoplasma suis và Mycoplasma hyorhinis trên heo (P1)

Bệnh thiếu máu do vi khuẩn M. suis thường bị gọi nhầm là bệnh ký sinh trùng đường máu, được ghi nhận phổ biến ở các đàn heo trên thế giới từ nhiều năm trước, tuy nhiên tại Việt Nam bệnh chỉ mới được đề cập đến trong khoảng vài năm gần đây. Vi khuẩn gây bệnh ở heo mọi lứa tuổi. Ở heo con theo mẹ, vi khuẩn có thể gây bệnh thiếu máu nhiễm trùng (infectious anemia in pigs – IAP) cấp tính, heo con bị gầy yếu nghiêm trọng, thiếu đường huyết và có thể dẫn đến chết cấp tính. Ở heo nái, M. suis có thể gây bệnh cấp tính, đường huyết thấp dẫn đến hôn mê và đột tử; hoặc ở dạng nhẹ hơn M. suis gây giảm khả năng thụ thai, tăng tỷ lệ lên giống lại và mất sữa. Tuy nhiên thiệt hại kinh tế quan trọng nhất do M. suis gây ra là ở thể mãn tính, thiếu máu nhẹ gây giảm tăng trưởng, giảm năng suất sinh sản và tăng chi phí điều trị bệnh nhiễm trùng đường tiêu hoá và hô hấp.

1. 1. Tác nhân gây bệnh

M. suis thuộc giống Mycoplasma, nhóm vi khuẩn đường máu, có dạng hình cầu hoặc oval, kích thước khoảng 0,8 μm – 2,5 μm. M. suis sống trên bề mặt tế bào hồng cầu và có thể quan sát được dưới kính hiển vi quang học ở độ phóng đại khoảng 1.000 lần (Hình 1). M. suis chỉ phát triển trong cơ thể heo sống, chưa thể nuôi cấy trong điều kiện nhân tạo, và có lẽ vì vậy chúng được gọi là ký sinh trùng đường máu. Hiện tại, để thu nhận M. suis phục vụ cho các nghiên cứu các nhà khoa học phải sử dụng máu của những heo nhiễm để gây nhiễm cho heo sạch bệnh. M. suis được xem là tác nhân gây bệnh thiếu máu vàng da do nhiễm trùng ở heo (IAP – Infectious anemia in pig) ở heo mọi lứa tuổi (heo cai sữa, heo choai, thịt, nái) và có thể gây rối loạn đông máu, xuất huyết.

1. 2. Đặc điểm dịch tễ
      1. Bệnh do M. suis tại Việt Nam và trên thế giới

M. suis hiện diện trên đàn heo ở nhiều khu vực trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Tỷ lệ nhiễm thay đổi tùy theo khu vực địa lý và theo các nhóm heo. Ở Đức, có đến 40,8% trại nhiễm M. suis với khoảng 13,9% heo choai (20 – 30 kg) dương tính với M. suis (CSIRO, 2012), và theo Stadler et al. (2019) tỷ lệ heo con sơ sinh trước khi bú dương tính với M. suis là 14,35%, trong khi có có đến 31,25% heo nái dương tính với M. suis. Ở mức độ trại có đến 76,2% trại nhiễm M. suis. Trong khi đó tỷ lệ heo dương tính với M. suis tại Úc ở mức rất thấp, chỉ dao động trong khoảng 4,29 – 6,45 % (CSIRO, 2012). Tại Brazil, tỷ lệ nhiễm M. suis ở heo lại rất cao, có thể lên đến 82,3% (Martins et al., 2019). Cũng tại Brazil, Bordin et al., (2021) ghi nhận 40,7% trại nhiễm M. suis, với tỷ lệ 18,7% heo nái dương tính với M. suis. Brissonnier et al., (2020) nghiên cứu tình hình nhiễm M. suis trên heo nái tại Pháp đã ghi nhận có đến hơn 50% nái dương tính với M. suis, ở mọi lứa đẻ (Bảng 1).

Bảng 1: Tần suất nhiễm M. suis ở nái theo lứa đẻ tại Pháp (Brissonnier et al., 2020)