Viêm khớp trên heo: Cẩm nang toàn diện từ chuyên gia

Việc chẩn đoán sớm bệnh viêm khớp trên heo là yếu tố then chốt để giảm thiểu thiệt hại. Bệnh này không chỉ gây đau đớn cho vật nuôi, làm giảm phúc lợi động vật, mà còn trực tiếp ảnh hưởng đến hiệu suất chăn nuôi. Heo bị viêm khớp sẽ giảm ăn, chậm lớn, và có tỷ lệ chuyển đổi thức ăn (FCR) kém.

Khi heo bị què, chúng cũng có nguy cơ bị loại thải cao hơn tại lò mổ, gây thiệt hại kinh tế trực tiếp. Quan trọng hơn, một số dạng viêm khớp là biểu hiện của các bệnh hệ thống nghiêm trọng có thể lây lan nhanh trong đàn. Việc phát hiện sớm giúp bạn kiểm soát mầm bệnh, ngăn chặn sự bùng phát và bảo vệ sức khỏe toàn đàn.

Có rất nhiều nguyên nhân gây viêm khớp trên heo, nhưng không phải tất cả đều phổ biến như nhau. Nguyên nhân gây bệnh phụ thuộc vào các yếu tố như độ tuổi, điều kiện vệ sinh, và các mầm bệnh lưu hành trong trang trại. Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp viêm khớp đều có nguồn gốc từ vi khuẩn.

Các nguyên nhân nhiễm trùng cốt lõi mà mọi trang trại cần cảnh giác bao gồm:

• Mycoplasma hyosynoviae

• Streptococcus suis (Liên cầu khuẩn)

• Haemophilus parasuis (Bệnh Glasser)

• Erysipelothrix rhusiopathiae (Bệnh Đóng dấu son)

• Staphylococcus spp.

Ngoài ra, các yếu tố không nhiễm trùng cũng có thể góp phần gây ra các vấn đề về khớp, bao gồm:

• Chấn thương (do sàn chuồng, mật độ nuôi)

• Thiếu hụt dinh dưỡng (ví dụ: thiếu Vitamin D, Canxi, Phốt pho)

• Các vấn đề về cấu trúc xương (di truyền)

Hình: Viêm khớp trên heo

Mycoplasma hyosynoviae là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm khớp không sinh mủ ở heo choai và heo thịt.

Vi khuẩn này thường cư trú ở đường hô hấp trên mà không gây bệnh. Tuy nhiên, khi heo bị stress (ví dụ: thay đổi chuồng trại, vận chuyển, thay đổi thời tiết), vi khuẩn có thể xâm nhập vào máu và di chuyển đến các khớp, gây viêm.

Triệu chứng điển hình bao gồm:

• Heo đột ngột bị què, thường ở một hoặc nhiều chân sau.

• Miễn cưỡng đứng dậy hoặc di chuyển.

• Không có biểu hiện sốt cao rõ rệt.

• Khớp sưng nhẹ nhưng không nóng.

Bệnh này ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tăng trưởng của heo ở giai đoạn vỗ béo. Việc chẩn đoán chính xác thường cần xét nghiệm PCR dịch khớp để có hướng điều trị kháng sinh đặc hiệu.

Mycoplasma hyorhinis là một nguyên nhân quan trọng gây viêm khớp và viêm đa xoang (polyserositis) ở heo con theo mẹ và heo sau cai sữa.

Vi khuẩn này cũng thường cư trú ở đường hô hấp trên. Dưới áp lực stress (đặc biệt là khi cai sữa), vi khuẩn xâm nhập vào máu và lan đến các khớp cũng như các xoang (màng phổi, màng bụng, màng bao tim), gây viêm.

Triệu chứng điển hình bao gồm:

• Heo đột ngột bị què, miễn cưỡng di chuyển.

• Có biểu hiện sốt cao, lờ đờ, bỏ ăn (khác với M. hyosynoviae).

• Khớp sưng to, nóng và đau đớn khi sờ nắn.

• Thường đi kèm triệu chứng khó thở (do viêm màng phổi) hoặc bụng to (do viêm màng bụng).

Bệnh này gây thiệt hại đáng kể cho heo giai đoạn đầu, ảnh hưởng đến tăng trưởng và tỷ lệ sống. Việc chẩn đoán chính xác thường cần xét nghiệm PCR dịch khớp hoặc dịch từ các xoang.

Streptococcus suis (liên cầu khuẩn) là một mầm bệnh nghiêm trọng, thường gây bệnh ở heo con theo mẹ và heo sau cai sữa. Nó không chỉ gây viêm khớp mà còn gây ra viêm màng não, viêm nội tâm mạc và nhiễm trùng huyết.

Các triệu chứng liên quan đến khớp bao gồm:

• Một hoặc nhiều khớp sưng to, nóng và đau đớn.
• Heo bị sốt cao, bỏ ăn, và có biểu hiện run rẩy.
• Thường đi kèm với các dấu hiệu thần kinh (co giật, bơi chèo) nếu vi khuẩn tấn công não.

Streptococcus suis là một bệnh có thể lây truyền sang người (zoonosis). Do đó, việc kiểm soát mầm bệnh này, bao gồm cả điều trị và phòng ngừa bằng vắc-xin, có ý nghĩa quan trọng đối với sức khỏe đàn heo và cộng đồng.

Bệnh Glasser là một bệnh hệ thống cấp tính do vi khuẩn Haemophilus parasuis gây ra, đặc trưng bởi tình trạng viêm đa xoang (viêm màng phổi, màng bụng, màng bao tim) và viêm khớp.

Bệnh thường xảy ra ở heo con sau cai sữa, khi kháng thể mẹ truyền giảm xuống. Các triệu chứng bao gồm:

• Sốt cao đột ngột, bỏ ăn, lờ đờ.

• Thở khó, thở dốc (do viêm màng phổi).

• Sưng các khớp, đặc biệt là khớp cổ chân và khớp gối, khiến heo đi lại rất khó khăn.

• Có thể có các triệu chứng thần kinh.

Bệnh Glasser có thể gây chết nhanh chóng nếu không được can thiệp kịp thời. Phòng ngừa bằng vắc-xin, ví dụ như Suigen Donoban-10 (giúp phòng bệnh Glasser và cả bệnh do Streptococcus suis), cùng với việc quản lý stress sau cai sữa là các biện pháp quan trọng nhất.

Bác sĩ thú y là chuyên gia phù hợp nhất để xây dựng phác đồ chẩn đoán và điều trị dựa trên lịch sử bệnh của trang trại, triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm.

Một phác đồ hiệu quả thường bắt đầu bằng việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân:

1. Quan sát lâm sàng: Ghi nhận độ tuổi của heo bị bệnh, số lượng heo, và các triệu chứng (sốt, sưng khớp, què).

2. Mổ khám: Kiểm tra dịch khớp (trong, có mủ, hay có sợi fibrin) và các cơ quan nội tạng khác.

3. Xét nghiệm: Nuôi cấy vi khuẩn từ dịch khớp hoặc làm xét nghiệm PCR để xác định chính xác mầm bệnh và làm kháng sinh đồ.

Dựa trên kết quả, bác sĩ thú y sẽ chỉ định kháng sinh phù hợp. Ví dụ, các kháng sinh nhóm Macrolide như Tulissin 100 thường cho hiệu quả cao với Mycoplasma và các bệnh hô hấp. Đối với Liên cầu khuẩn và Glasser, các dòng Beta-lactam vẫn rất nhạy cảm. Các chế phẩm kết hợp như Shotapen LA, cung cấp phổ kháng khuẩn rộng, hiệu quả cho cả trường hợp nghi nhiễm Liên cầu khuẩn và các vi khuẩn cơ hội khác.

Việc điều trị cũng nên bao gồm thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) để giảm đau và hạ sốt, giúp heo phục hồi nhanh hơn.

Hình: Shotapen LA, kháng sinh đặc trị viêm khớp trên heo

Việc điều trị bằng kháng sinh sẽ không hiệu quả tối đa nếu heo không được hỗ trợ quản lý đúng cách. Các triệu chứng và tác dụng phụ của bệnh viêm khớp (đau đớn, sốt, bỏ ăn) cần được kiểm soát.

• Cách ly: Tách riêng những con heo bị bệnh vào ô chuồng khô ráo, sạch sẽ, có chất độn chuồng mềm (như rơm) để giảm áp lực lên khớp.

• Giảm stress: Đảm bảo heo bệnh có thể dễ dàng tiếp cận thức ăn và nước uống mà không phải cạnh tranh với con khác.

• Môi trường: Giữ ấm cho heo con và đảm bảo thông thoáng, tránh ẩm ướt, vì độ ẩm cao làm tăng sự tồn tại của mầm bệnh.

• Phòng ngừa: Đây là chiến lược lâu dài. Cải thiện vệ sinh chuồng trại, thực hành "cùng vào - cùng ra" (all-in/all-out), và thực hiện chương trình vắc-xin là rất quan trọng. Sử dụng vắc-xin 6 trong 1 như Suigen Donoban-10 có thể là một giải pháp phòng ngừa hiệu quả, giúp bảo vệ heo khỏi 6 bệnh do vi khuẩn, bao gồm cả hai nguyên nhân gây viêm khớp phổ biến là Streptococcus suis và Haemophilus parasuis.

Viêm khớp trên heo là một bệnh lý phức tạp với nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc chẩn đoán và điều trị chính xác là cách an toàn, hiệu quả để bảo vệ đàn heo và lợi nhuận của trang trại. Tuy nhiên, mỗi trang trại có những yếu tố rủi ro và mầm bệnh lưu hành riêng. Mặc dù thông tin được cung cấp ở đây có thể dùng làm hướng dẫn hữu ích, bạn phải luôn tìm kiếm lời khuyên từ bác sĩ thú y để xây dựng một phác đồ chẩn đoán và điều trị phù hợp với nhu cầu riêng của trang trại mình. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc lo ngại nào về bệnh viêm khớp trên heo, hãy trao đổi với bác sĩ thú y ngay hôm nay.