Thiệt hại do bệnh hô hấp trên heo

Bệnh xảy ra chủ yếu ở heo sau cai sữa và heo vỗ béo, tỷ lệ bệnh tương ứng ở 2 nhóm heo có thể lên đến 53 – 58% và 42 – 47% (Ruggeri et al., 2020). Theo, Wyburn et al., (2015), tại Úc, thiệt hại kinh tế do bệnh viêm phổi ở heo ước tính khoảng 2,8 USD/ heo, làm giảm tăng trọng ở heo choai/ heo thịt khoảng 12 – 15%. Tại Anh, thiệt hại ước tính khoảng 1 – 5,7 bảng anh/ heo.

Nhiều nghiên cứu trên thực tế đã ghi nhận sự đồng nhiễm của nhiều loài virus và vi khuẩn ở heo bị bệnh hô hấp phức hợp. Các tác nhân chính bao gồm: PRRSV, PCV2, virus cúm heo, M. hyopneumoniae, Streptococcus, Actinobacillus pleuropneumoniae, Haemophilus parasuis, Bordetella bronchiseptica và Pasteurella multocida. Thiệt hại kinh tế tăng cao ở những trại heo có tình trạng đồng nhiễm nhiều tác nhân so với các trại nhiễm đơn lẻ, do tác dụng công hưởng của những virus và vi khuẩn gây bệnh.

PRRS đồng nhiễm với M. hyopneumoniae: PRRSV có thể gây bệnh khi nhiễm đơn lẻ, với tỷ lệ chết thấp, tuy nhiên khi đồng nhiễm với các tác nhân khác, nhất là vi khuẩn gây bệnh trên đường hô hấp, tỷ lệ bệnh và tỷ lệ chết đều tăng lên rất cao. Các trại có tình trạng đồng nhiễm M. hyopneumonia/ PRRSV và virus cúm thiệt hại kinh tế tăng gấp 1,8 đến 2,6 lần so với trại nhiễm đơn lẻ hoặc không nhiễm (Díaz et al., 2020). Tại Mỹ, giai đoạn 2004 – 2007, sự đồng nhiễm PRRSV/ PCV2 và M. hyopneumoniae là nguyên nhân quan trọng nhất gây chết heo. Tiêm phòng vaccine giúp kiểm soát thiệt hại do bệnh hô hấp phức hợp gây ra trên heo.

PRRS đồng nhiễm với H. parasuis và S. suis: Theo Zhao et al., (2021), heo nhiễm PRRSV làm gia tăng tính cảm nhiễm với H. parasuis và S. suis. Đồng nhiễm PRRSV, H. parasuis và S. suis làm gia tăng tỷ lệ bệnh và chết ở heo, tuy nhiên mức độ cảm nhiễm thay đổi tuỳ chủng PRRSV đồng nhiễm. Đồng nhiễm PRRSV dòng Trung quốc độc lực cao gây nên tình trạng bệnh bội nhiễm do S. suis nghiêm trọng nhất so với khi đồng nhiễm dòng PRRSV khác, Mặt khác, nhiễm S. suis cũng làm gia tăng độc lực của PRRSV dòng Trung quốc. Điều này cũng được ghi nhận tương tự trong nghiên cứu của Gebhardt et al., (2020); Kavanová et al., (2017).

PRRS đồng nhiễm với APP: Nghiên cứu của Zhao et al., (2021) cũng ghi nhận, tác động đồng nhiễm của APP ở heo nhiễm PRRSV thay đổi tùy theo thể bệnh và tuỳ theo chủng vi khuẩn nhiễm. Heo bệnh PRRSV thể cấp nếu đồng nhiễm APP sẽ có biểu hiện lâm sàng nghiêm trọng hơn so với khi heo chỉ nhiễm PRRSV thể cận lâm sàng. Ngoài ra, nghiên cứu còn cho thấy tế bào nhiễm APP giai đoạn sớm, trước khi nhiễm PRRSV, có thể phong tỏa sự xâm nhiễm của PRRSV vào tế bào. Nhìn chung, PRRSV có tác động không rõ ràng lên khả năng gây bệnh của APP, nhưng APP có thể làm giảm khả năng gây bệnh của PRRSV

Đồng nhiễm virus cúm A, PRRSV, và PCV2: Saade et al., (2020) đã tổng kết các nghiên cứu về sự đồng nhiễm virus gây bệnh hô hấp phức hợp cho thấy, thường gặp nhất là đồng nhiễm virus cúm A, PRRSV, và PCV2. Sự đồng nhiễm các loài virus gây bệnh trên đường hô hấp như PRRSV, virus cúm A, PCV2… thường dẫn đến làm gia tăng sự nhân lên của virus, mức độ nghiêm trọng lâm sàng, suy giảm hiệu quả miễn dịch khi tiêm vaccine. Những virus này là những tác nhân tiên phát trong bệnh lý hô hấp phức hợp ở heo, phá huỷ hàng rào biểu mô trên đường hô hấp, làm gia tăng biểu hiện thụ thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự kết bám và cư trú của vi khuẩn gây bệnh, đồng thời ảnh hưởng xấu đến đáp ứng miễn dịch của vật chủ. Sự đồng nhiễm PRRSV làm tăng lượng virus đồng nhiễm khác trong máu cũng như mức độ nghiêm trọng lâm sàng ở heo bệnh.

Sự đồng nhiễm M. hyopneumoniae với PCV2, virus cúm và PRRSV trong bệnh lý hô hấp phức hợp của heo được nghiên cứu nhiều nhất. Kết quả cho thấy tác động công hưởng của M. hyopneumoniae với các virus nói trên sẽ xảy ra rõ nhất khi heo đã nhiễm vi khuẩn này ít nhất 3 tuần trước khi có sự đồng nhiễm với các virus nói trên.

Các trường hợp đồng nhiễm khác: Pasteurella multocida nếu một mình thường ít gây bệnh nghiêm trọng cho heo, nhưng khi kết hợp với các tác nhân gây bệnh khác, P. multocida có thể gây ra tỷ lệ chết từ 5 – 40% ở heo mọi lứa tuổi. Bordetella bronchiseptica kết hợp với P. multocida sẽ gây bệnh nghiêm trọng hơn (Gebhardt et al., (2020). Các loài Mycoplasma như M. hyopneumoniae, M. hyosynoviae, M. hyorhinis, M. suis vừa có khả năng gây bệnh cho heo, vừa làm gia tăng tính cảm nhiễm của heo với các tác nhân gây bệnh khác.

Sự đồng nhiễm vi khuẩn và vi khuẩn trên đường hô hấp heo làm gia tăng nguy cơ và mức độ lâm sàng bệnh lý hô hấp phức hợp và suy giảm miễn dịch ở heo, nhất là khi có sự hiện diện của vi khuẩn thuộc giống Mycoplasma như M. hyopneumoniae, M. hyorhinis (theo Saade et al., (2020). Theo Kavanová et al., (2017) PRRSV được xem là yếu tố tiên phát cho các tác nhân gây bệnh lý hô hấp khác như Streptococcus suis, Haemophilus parasuis, Mycoplasma hyopneumoniae, Actinobacillus pleuropneumoniae…

Mức độ công hưởng của sự đồng nhiễm giữa các tác nhân virus và vi khuẩn gây bệnh hô hấp phức hợp ở heo được Saade et al., (2020) tổng hợp qua hình 1, 2 và 3. Sự đồng nhiễm các tác nhân virus và vi khuẩn làm gia tăng sự nhân lên của các tác nhân, hậu quả dẫn đến làm tăng mức độ nghiêm trọng lâm sàng của bệnh.