Trung tuần tháng 1/2021, Reuters đã đưa tin nhiều biến thể khác nhau của virus gây Dịch tả heo Châu Phi (African swine fever virus, ASFv) được tìm thấy ở Trung Quốc và cho rằng chúng có nguồn gốc từ vaccine bất hợp pháp. Tiến sĩ Wayne Johnson (chuyên gia tư vấn thú y về heo của Hoa Kỳ tại Bắc Kinh) nhận định.

Tuy bệnh do PCV2 về cơ bản đã được kiểm soát nhờ sự hiệu quả của vắc-xin PCV2, một số nơi vẫn ghi nhận các sự cố liên quan đến PCV2 trên đàn heo dù đã được tiêm phòng vắc-xin PCV2. Nhiều nguyên nhân được đặt ra, bao gồm các vấn đề bội nhiễm làm giảm đáp ứng miễn dịch khi tiêm phòng vắc-xin PCV2, quy trình tiêm phòng, đặc biệt là sự biến đổi kiểu gien của PCV2 tại các trại heo được tiêm vắc-xin PCV2. Các nghiên cứu gần đây, trên thế giới và cả ở Việt Nam, đều ghi nhận sự gia tăng tần suất nhiễm kiểu gien mới PCV2d thay cho 2 kiểu gien cũ PCV2a và PCV2b, trên khắp các trại heo có vấn đề về PCV2. Vậy sự biến đổi kiểu gien của PCV2 đã được ghi nhận ra sao và quan điểm của các nhà khoa học về miễn dịch liên quan đến vấn đề này như thế nào?

E. coli là vi khuẩn thường trú của hệ vi sinh vật đường ruột của heo và có thể gây bệnh cho heo, nhất là giai đoạn sơ sinh và cai sữa, khi heo bị rối loạn tiêu hoá, mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, gây thiệt hại kinh tế quan trọng cho ngành chăn nuôi heo. Goodman, 2021. Thiệt hại ở heo bị tiêu chảy do E. coli gây ra liên quan đến tỷ lệ bệnh, tỷ lệ chết tăng và tăng trọng giảm. Nếu tính một heo cai sữa có giá khoảng $40, tỷ lệ chết khoảng 2-7%, thiệt hại do E. coli gây ra có thể lên đến $20,000/năm/500 nái. Nếu bệnh tiêu chảy do E. coli xảy ra chủ yếu ở heo con theo mẹ và sau cai sữa, thì bệnh phù đầu xảy ra phổ biến ở heo sau cai sữa.

Mycoplasma suis (trước đây được gọi là Eperythrozoon suis) và Mycoplasma hyorhinis đều thuộc giống Mycoplasma, là những vi khuẩn gây bệnh trên heo mới được để ý đến gần đây. M. suis cư trú trên và trong hồng cầu của vật chủ, gây ra các vấn đề bệnh lý toàn thân do nhiễm trùng máu. M. hyorhinis nhiễm và tấn công đường hô hấp của heo, dẫn đến các bệnh lý hô hấp. Ghi nhận trên thực tế chăn nuôi heo trên thế giới và ở Việt Nam đều cho thấy, cả 2 loại M. suis và M. hyorhinis đều là vấn đề bệnh lý cần được hiểu rõ nhằm có biện pháp kiểm soát phù hợp, giảm thiểu thiệt hại trong chăn nuôi heo.

Bệnh hô hấp trên heo thường có tính chất đa yếu tố, do nhiều nguyên nhân và mầm bệnh kết hợp gây nên. Vi khuẩn gây viêm phổi thường cư trú ở đường hô hấp trên của heo khỏe mạnh. Những vi khuẩn này có thể tự khởi phát gây bệnh, được gọi là vi khuẩn gây bệnh nguyên phát (gây bệnh chính), hoặc là vi khuẩn cơ hội, còn được gọi là vi khuẩn thứ cấp (gây bệnh phụ). Vi khuẩn cơ hội cần có sự phá vỡ chức năng bình thường của hệ thống miễn dịch mới có thể gây bệnh, điều này thường xảy ra ở bệnh hô hấp ở heo. Bệnh trở nên nghiêm trọng hơn khi có sự nhiễm trùng đồng thời của nhiều tác nhân.

Giải pháp tổng thể kiểm soát bệnh do PCV2 trên đàn heo

PGS. TS. Nguyễn Ngọc Hải, Khoa Chăn nuôi – Thú y, Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh

Chi phí sản xuất ở trại heo được chia làm 02 loại: chi phí cố định và chi phí biến đổi. Chi phí biến đổi tiêu biểu nhất là chi phí thức ăn. Chi phí cố định bao gồm: chuồng trại, khấu hao, lãi suất ngân hàng, nhân công lao động… Chi phí cố định là chi phí cần phải chi trả dù trại có năng suất cao hay thấp, sản xuất dưới mức công suất hay cao hơn mức công suất. Vì thế, để giảm thiểu phần chi phí cố định các trang trại cần phải cải thiện về năng suất đàn heo cũng như năng lực quản lý tại trại và đó là lý do của sự gia tăng về nhu cầu đối với chất lượng đàn giống cao sản, việc sử dụng hormone trong chăn nuôi (thuốc lên giống cho heo), quản lý đẻ theo nhóm & an toàn sinh học trong trang trại.

Phat Xuan Dinh, Minh Nam Nguyen, Hien The Nguyen, Vu Hoang Tran, Quy Dinh Tran, Kim Hoang Dang, Dai Tan Vo, Hien Thanh Le, Nam Thi Thu Nguyen, Toan Tat Nguyen, Duy Tien Do. Tạp chí Archives of Virology, 2021.

Giai đoạn khủng hoảng sau cai sữa có thể dẫn đến nhiều vấn đề từ sức khỏe, nguy cơ nhiễm bệnh và có thể tử vong. Giúp heo con vượt qua được giai đoạn khủng hoảng sau cai sữa là chìa khóa vàng giúp cho nhà chăn nuôi thành công hơn.

Bệnh hô hấp trên heo thường có tính chất đa yếu tố, do nhiều nguyên nhân và mầm bệnh kết hợp gây nên như vi sinh vật (virus, vi khuẩn); môi trường (tiểu khí hậu chuồng nuôi) và quy trình quản lý đàn, ... Bởi tính phức tạp của nó nên vấn đề kiểm soát bệnh cũng cần phải kết hợp nhiều yếu tố. Chung quy lại để kiểm soát tốt bệnh hô hấp cần tuân thủ thực hành theo quy tắc 03 tốt và 03 đúng dưới đây:

Hội chứng hô hấp phức hợp trên heo (PRDC) là một trong những vấn đề lớn nhất mà ngành chăn nuôi heo phải đối mặt. PRDC có thể do nhiều loại vi khuẩn gây ra, trong đó bao gồm: Mycoplasma hyopneumoniae, Actinobacillus pleuropneumoniae, Haemophilus parasuis, Streptococcus suis type 2, Pasteurella multocida và Bordetella bronchiseptica. Các tác nhân này thường xuyên phối hợp với nhau hoặc kết hợp với virus gây bệnh, làm tăng mức độ nghiêm trọng và phức tạp của bệnh. Để bảo vệ đàn heo trước nhiều tác nhân cùng lúc, vắc xin đa giá phòng 6 vi khuẩn SUIGEN DONOBAN-10 đã chứng minh hiệu quả vượt trội hơn hẳn so với các loại vắc xin đơn giá.

Phân bổ công việc và chu chuyển đàn tốt hơn trong chăn nuôi là một nhu cầu rất cấp thiết. Các nhóm với nhiều heo con cùng độ tuổi, giống và tình trạng sức khỏe là rất cần thiết hiện nay. Hệ thống quản lý nái đẻ theo nhóm đã trở nên phổ biến ở châu Âu. Vậy hệ thống nào là phù hợp nhất cho trang trại?

Trong ngành chăn nuôi heo công nghiệp, hiện tại đang có một nhu cầu lớn trong việc sắp xếp hiệu quả hơn về khối lượng công việc cũng như thực hiện chu chuyển đàn heo. Nhu cầu cao về một nhóm heo con có cùng lứa tuổi, giống và tình trạng sức khỏe hiện nay được quan tâm rất nhiều. Hệ thống quản lý theo nhóm đã trở nên phổ biến ở Châu Âu. Hệ thống quản lý theo nhóm ở hình thức nào là tốt nhất dành cho từng đối tượng chăn nuôi?

Trong ngành chăn nuôi heo, hai loại virus nguy hiểm nhất hiện nay là VIRUS CIRCO LOẠI 2 (PCV2) và virus tai xanh hay còn gọi là Hội Chứng Rối Loạn Sinh Sản và Hô Hấp (PRRS). Sự đồng lưu hành của hai loại virus này tại các trại chăn nuôi không chỉ làm gia tăng nguy cơ bệnh tật mà còn khiến cho khả năng kiểm soát và phòng bệnh trở nên khó khăn hơn. Đặc biệt, trong bối cảnh kiểu gen PCV2d đã trở nên phổ biến hơn các chủng trước đó như PCV2a và PCV2b, mức độ nguy hiểm của bệnh trên đàn heo đã tăng lên đáng kể. Dưới đây là những yếu tố khiến PCV2d có khả năng gây bệnh cao hơn và tạo ra thách thức heo đối với các trại heo khi kết hợp với sự hiện diện của PRRS:

Hội chứng lứa 2 (P2S – second parity syndrome) được xem là một trong những sự cố về năng suất sinh sản trên nái mà nguyên nhân cốt lõi là sự suy giảm thể trạng khi nái cai sữa ở lứa đẻ đầu tiên. Vì thế, để trại có năng suất tổng thể tối ưu thì năng suất sinh sản ở nái lứa 1 cần đạt được kết quả tốt.

Altrenogest là Progesterone dạng hoạt động được cấp qua đường uống và cơ chế hoạt động giống với Progesterone tự nhiên giúp ngăn cản/ức chế sự động dục của nái.

Giai đoạn cai sữa là giai đoạn nhạy cảm nhất đối với sức khoẻ, tăng trưởng của heo.

Bệnh do PCV2 liên quan đến nhiều dạng bệnh lý (toàn thân, da thận, hô hấp, sinh sản, tiêu hoá, phi lâm sàng). Bệnh có thể được kiểm soát tốt nhờ vào các biện pháp an toàn sinh học, chăm sóc - nuôi dưỡng và tiêm phòng vắc-xin. Hiện nay, vắc-xin PCV2 về cơ bản được chia thành 3 dạng: vắc-xin toàn virus, vắc-xin ghép và vắc-xin tiểu phần (Hình 1).

Bệnh hô hấp ở lợn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong và tổn thất trong chăn nuôi. Có nhiều tác nhân gây bệnh hô hấp ở lợn nhưng phổ biến bao gồm vi rút gây hội chứng hô hấp và sinh sản ở lợn (PRRSv), Mycoplasma hyopneumoniae, vi rút circo type 2 (PCV2), Bordetella bronchiseptica, Haemophilus parasuis, Actinobacillus pleuropneumoniae, Pasteurella multocida, Streptococcus suis,…. Các tác nhân này thường đồng nhiễm với nhau và gây ra bệnh hô hấp gọi là bệnh hô hấp phức hợp ở lợn (heo bị hô hấp phức hợp).

Trong những năm gần đây, virus circo type 2 (PCV2), đặc biệt là chủng PCV2d, đã trở thành một vấn đề đáng quan tâm trong ngành chăn nuôi heo tại Việt Nam. PCV2 là virus gây ra các bệnh liên quan đến virus circo ở heo (PCVAD), ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tốc độ tăng trưởng và khả năng sinh sản, gây thiệt hại kinh tế lớn cho các trang trại. Dưới đây là những lý do tại sao PCV2d lại phổ biến và đáng lưu tâm trong bối cảnh chăn nuôi hiện nay ở Việt Nam.

Chất lượng heo con cai sữa quyết định lớn đến sự phát triển của đàn heo thịt trong tương lai và năng suất cũng như lợi nhuận của trang trại.

Ngoài những thể bệnh với các triệu chứng lâm sàng khá rõ ràng, thể bệnh cận lâm sàng do PCV2 gây thiệt hại kinh tế lớn, nhưng lại không có những triệu chứng để có thể chẩn đoán được về mặt lâm sàng, và đôi khi cả bằng phương pháp xét nghiệm.

Cùng với sự phát triển và chuyên nghiệp hóa của ngành chăn nuôi heo, điều quan trọng cũng như tính cần thiết để có một nhóm sản xuất đồng nhất, quản lý nái sinh sản theo lô/theo nhóm có một số lợi thế đáng kể từ việc quản lý nhân sự và tổ chức công việc, cũng như việc tạo ra một lợi thế về sức khỏe và an toàn sinh học cho vật nuôi.

Virus PCV2 thuộc nhóm virus DNA đơn, lây nhiễm ở hầu hết đàn heo trên thế giới và gây thiệt hại kinh tế lớn do tăng tỷ lệ tử vong và chậm tăng trưởng. Chủ động phòng bệnh PCV2 bằng vắc xin là giải pháp chủ yếu để cải thiện năng suất, đặc biệt đối với thể cận lâm sàng, giúp mang lại lợi nhuận một cách rõ ràng (1).

Trong ngành chăn nuôi heo hiện nay, VIRUS CIRCO loại 2 (PCV2) đã và đang là một trong những tác nhân chính gây thiệt hại kinh tế cho các trang trại. Với sự xuất hiện của các kiểu gen PCV2 mới, đặc biệt là PCV2d, việc lựa chọn loại vắc xin phù hợp để bảo vệ đàn heo ngày càng trở nên quan trọng. Các vắc xin truyền thống như PCV2a và PCV2b đã được sử dụng phổ biến trong nhiều năm, nhưng vắc xin PCV2d mới đã chứng minh tính ưu việt rõ rệt trong việc phòng ngừa bệnh ở heo, đặc biệt khi đối mặt với sự bùng phát của kiểu gen PCV2d hiện nay. Dưới đây là những điểm nổi bật làm nên sự ưu việt của vắc xin PCV2d so với các vắc xin trước đó:

Sự biến đổi di truyền của Porcine Circovirus type 2 (PCV2) được cho là yếu tố gây nên sự thất bại của việc tiêm phòng vắc-xin phòng bệnh do PCV2, nhất là khi có sự xuất hiện kiểu gien PCV2d tại các trại heo.

Bệnh hô hấp ở heo là nguyên nhân gây thiệt hại kinh tế chính cho ngành chăn nuôi heo. Bệnh không chỉ làm gia tăng tỷ lệ bệnh, tỷ lệ chết mà còn tác động xấu đến năng suất tăng trưởng và chi phí thú y (bao gồm cả vaccine và kháng sinh) trong phòng và trị bệnh.

Hiện nay, PCV2d được xem là kiểu gien phổ biến tại Hàn Quốc và trước đây phân lập được từ những trường hợp thất bại dù có chủng ngừa PCV2

Bệnh hô hấp ở heo là nguyên nhân gây thiệt hại kinh tế hàng đầu cho ngành chăn nuôi heo. Theo thống kê, bệnh hô hấp trên heo là nguyên nhân gây chết hàng triệu con heo mỗi năm và giảm năng suất đàn nghiêm trọng. Và Virbac - một công ty chuyên về chăm sóc sức khỏe vật nuôi, với hơn 50 năm kinh nghiệm trong nghiên cứu và phát triển các sản phẩm thú y, chúng tôi cam kết luôn đồng hành cùng nhà chăn nuôi để mang đến các giải pháp hiệu quả nhất ngành chăn nuôi. Một trong những giải pháp mà Virbac mang đến nhằm giảm thiểu thiệt hại do bệnh hô hấp gây ra chính là Tulissin 100 - một sản phẩm kháng sinh hàng đầu được chuyên sử dụng để phòng trị bệnh hô hấp trên heo.

Mục tiêu của nghiên cứu này là so sánh tính an toàn của vaccine PCV2 mới phát triển so với vaccine đang có sẵn tại thị trường Đài Loan

Trong ngành chăn nuôi heo hiện nay, bệnh đường hô hấp vẫn là một thách thức lớn đối với sức khỏe, tốc độ tăng trưởng và hiệu quả kinh tế của trang trại. Một trong những tác nhân gây bệnh đáng lo ngại là virus circo type 2 (PCV2), trong đó chủng PCV2d đã trở thành nguyên nhân chính gây bệnh ở nhiều trang trại trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Để bảo vệ đàn heo trước mối đe dọa từ chủng virus mới này, các trang trại tại Việt Nam nên xem xét việc sử dụng vắc xin PCV2d. Dưới đây là lý do tại sao:

VIRUS CIRCO LOẠI 2 (PCV2) là một trong những tác nhân gây bệnh quan trọng trong chăn nuôi heo trên toàn thế giới. Virus này có khả năng gây ra nhiều hội chứng khác nhau, đặc biệt là hội chứng còi cọc sau cai sữa (PMWS), làm giảm năng suất và gây thiệt hại kinh tế heo cho người chăn nuôi. Các kiểu gen PCV2 cũng có sự biến đổi và lan rộng, với kiểu gen PCV2d nổi lên như một mối đe dọa đáng kể trong những năm gần đây.

PGS. TS. Nguyễn Ngọc Hải, Khoa Chăn nuôi – Thú y, Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh.

Trong bài trước, chúng tôi đã phân tích về tầm quan trọng của việc tiêm phòng PCV2 cho heo nái và sự ảnh hưởng của kháng thể mẹ truyền (MDA) đối với hiệu quả tiêm phòng vaccine PCV2 trên heo con. Ở bài này, chúng tôi sẽ đưa ra một phương pháp mới nhằm đánh giá hàm lượng kháng thể mẹ truyền cũng như xác định thời điểm tiêm phòng vaccine PCV2 tối ưu trên heo con cho các trang trại.

Mục đích của các thử nghiệm này là đánh giá tính an toàn và hiệu quả của vaccine dựa theo kiểu gien PCV2d được xem là kiểu gien phổ biến hiện nay (1).

Để đáp ứng nhu cầu lương thực của dân số ngày càng tăng, ngành chăn nuôi heo đã phát triển trên toàn thế giới trong những thập kỷ qua. Ngày nay, đối với tất cả các chuyên gia trong lĩnh vực này, thách thức vẫn như vậy: làm thế nào để bảo vệ sức khỏe vật nuôi và năng suất trang trại trong khi giảm việc sử dụng các phương pháp điều trị. Tại Virbac, chúng tôi cung cấp cho các bác sĩ thú y và người chăn nuôi heo các giải pháp tập trung vào phòng ngừa và các biện pháp chăn nuôi bền vững hơn.

Miễn dịch mẹ truyền thông qua sữa đầu chỉ tạo được miễn dịch hiệu quả chống lại các bệnh nhiễm trùng đường máu. Tương tự, việc tiêm vaccine cũng chủ yếu tạo được miễn dịch toàn thân, kháng thể ở trong máu, còn miễn dịch niêm mạc ở ruột chỉ ở mức rất thấp và không có hiệu quả bảo hộ chống bệnh do E. coli ở ruột heo, thậm chí còn có thể làm giảm hiệu quả của đáp ứng miễn dịch niêm mạc nếu heo sau đó bị nhiễm qua đường miệng vi khuẩn E. coli có độc lực. Vaccine cấp bằng đường uống có ưu điểm là kích ứng đáp ứng miễn dịch mạnh, khi có đến hơn 60% kháng thể được tạo thành mỗi ngày là do các cơ quan miễn dịch tại đường tiêu hoá sản xuất. Kháng thể IgA tiết giữ vai trò quyết định trong khả năng bảo hộ heo chống lại bệnh tiêu chảy do E. coli gây ra.

VIRUS CIRCO LOẠI 2 (PCV2) là một tác nhân gây bệnh nguy hiểm trong ngành chăn nuôi heo, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và sức khỏe đàn heo. Hiện nay, có ba loại vắc xin chính dùng để phòng ngừa PCV2 là: VẮC XIN TOÀN VIRUS BẤT HOẠT, VẮC XIN TIỂU ĐƠN VỊ và VẮC XIN GHÉP (VẮC XIN KHẢM). Trong đó, vắc xin toàn virus bất hoạt đang nổi lên như một lựa chọn vượt trội, đặc biệt hiệu quả khi phòng ngừa kiểu gen PCV2d – biến thể có khả năng gây bệnh mạnh và phổ biến rộng tại nhiều trang trại heo.

Kháng sinh Tulathromycin đã được chứng minh là một giải pháp hiệu quả và an toàn trong phòng trị các bệnh hô hấp trong chăn nuôi. Đây là một chất kháng khuẩn bán tổng hợp thuộc nhóm macrolide, có nguồn gốc từ việc lên men có tác dụng điều hòa miễn dịch và chống viêm cực kỳ hiệu quả. Vậy Tulathromycin có cơ chế hoạt động gì đặc biệt mà mang lại những ưu điểm rất được ưa chuộng như vậy trong chăn nuôi?

Trong các hệ thống chăn nuôi heo hiện đại, cai sữa là một giai đoạn thiết yếu. Trong giai đoạn này, heo con phải trải qua những yếu tố stress do môi trường thay đổi như chuyển đến khu sau cai sữa, tách khỏi heo mẹ và sống với nhiều heo con của những bầy khác. Heo con nuôi trong điều kiện thả rông được cai sữa từ 12 đến 17 tuần tuổi, nhưng trong các hệ thống chăn nuôi heo hiện đại, heo con thường được cai sữa từ 2 đến 5 tuần tuổi, khi đường ruột và hệ miễn dịch chưa trưởng thành.